Czy spisek piêciu kobiet naprawdê mia³ na celu zemstê i zado¶æuczynienie? Nie s±dzê.
By³ bardziej prób± pochwycenia w³asnych wspomnieñ i uczuæ, dzi¶ ulotnych jak pajêcze nici. By³ rozpaczliwym zaklinaniem czasu, by powróci³ ³opot serca i motyle w brzuchu, wiara w spe³nienie pragnieñ o idealnym ¿yciu z idealnym mê¿czyzn±. Cena-ból i upokorzenie-nie gra roli, tym bardziej, ¿e mê¿czyzna okaza³ siê po latach cz³owiekiem z³amanym, przegranym i g³êboko nieszczê¶liwym, niezdolnym do mi³o¶ci.
Samotno¶æ ka¿dej z kobiet ma inny wymiar. To samotno¶æ w obliczu up³ywaj±cego czasu, staro¶ci, przemijania urody, utraty wp³ywu na w³asne ¿ycie i na w³asn± kobieco¶æ. Taka samotno¶æ to lêk smutnych poranków i pustych wieczorów. To strach, ¿e ju¿ siê na nic nie czeka, bo wszystko zosta³o prze¿yte.
Podobnych uczuæ do¶wiadcza profesor Freud, choæ z punktu widzenia mê¿czyzny maj± one inne zabarwienie. Wiara w rozum i naukê w obliczu ogromu z³a wzbudza jedynie strach i poczucie bezsilno¶ci. W rozmowie z go¶ciem ( a mo¿e naprawdê z Bogiem?) od¿ywaj± pragnienia i nadziejê, które zosta³y utracone. Tym bardziej boli samotno¶æ, lêk o ukochana córkê, los rodziny i konieczno¶æ wyjazdu z Wiednia. Choæ s³awa profesora u³atwi ucieczkê, kosztem k³amstwa, podeptania w³asnej godno¶ci i poczucia sprawiedliwo¶ci, to nie pozwoli mu uratowaæ siebie. Jak nieskoñczenie lekko by³oby uwierzyæ w istnienie Boga i z³o¿yæ w jego rêce swoj± samotno¶æ i strach. Na nic teorie psychoanalizy i psychoterapeutyczny warsztat, skoro nie mogê pomóc sobie.
W opowie¶ci Dawida (czy rzeczywi¶cie jest po tamtej stronie „smugi cienia”, czy tylko w szpitalu?) jest tylko kropla mi³o¶ci, która przelewa naczynie cierpienia, bólu i osamotnienia. Czy¿by ¿ycie nie da³o mu nic wiêcej? Czy¿by taki by³ dla niego boski plan? Prze¿y³ ¿ycie „nie zdaj±c sobie z tego sprawy”, a na jego koñcu drêczy go nieukojone cierpienie . Nie ma nadziei, ani odkupienia.
Naprawdê diabe³ wcale nie musi siê wysilaæ, zsy³aj±c zarazy, wojny, klêski, ani nawet my¶licieli. Prawdziwe piek³o rozgrywa siê w ludzkich umys³ach i sercach.

Powy¿sza recenzja zosta³a wyró¿niona w konkursie organizowanym przez Instytut Ksi±¿ki